יאָני פֿײַן:
מיט פּען און פּענדזל
(דע־ווע־דע)
With Pen and Paintbrush
(DVD)
Product Description
יאָני פֿײַן:
מיט פּען און פּענדזל
מיר ווייסן נאָר פֿון געציילטע קינסטלערס וואָס קענען אויסדריקן מיט אַזאַ עמאָציאָנעלער אינטענסיווקייט און סענסיטיווקייט די טראַגעדיע וואָס זיי האָבן איבערגעלעבט. יאָני פֿײַן געפֿינט זיך צווישן די זעלטענע אויסנעמען. אַלץ וואָס דער מאָלער האָט איבערגעלעבט אין די טעג פֿון לײַדן און פּליטה וואָס האָט אים פֿאַרטראָגן ביזן אַנדערן עק וועלט געפֿינט זיך אין זײַן מאָלן און צייכענען. זײַנע בילדער האָבן דעם גיכן כּוח פֿון זײַנע טעמעס. אַזוי ווי דאָס לעבן האָט אים אַטאַקירט און צעטרייסלט, אַזוי אַטאַקירט ער מיט זײַן פּענדזל די קאַנווע.—— דיעגאָ ריוועראַ
אַן אויסערגעוויינטלעכע לעבנס־געשיכטע דערציילט פֿון אַן אויסערגעוויינט־
לעכן מענטש אין אַ שיינער, בילדערישער שפּראַך.—— יעווגעני קיסין
פֿילם־באַשרײַבונג
יאָני פֿײַנס לעבן האָט פֿאַרקערפּערט סײַ דעם אָפּטימיזם סײַ דעם טעראָר פֿון זײַן יאָרהונדערט. ער האָט, ווי ער אַליין האָט אָפֿט געזאָגט, געלעבט מיט דער געשיכטע, מיט די גרויסע האָפֿענונגען און אַנטוישונגען פֿון זײַנע צײַטן. דאָס לעבן האָט אים געפֿירט אין אַ סך ערטער — קאַמעניץ, וווּ ער איז געבוירן געוואָרן און איז ייִנגלווײַז אַרומגעלאָפֿן הפֿקר אין די גאַסן בשעת דער בירגערקריג; ווילנע מיט אירע קינסטלערס, פּאָעטן, בונדיסטן און פּאָליטישע דעמאָנסטראַציעס; שאַנכײַ, פֿרעמד און עקזאָטיש, וואָס האָט געדינט ווי אַ מקום־מיקלט בשעתן חורבן; די שטאָט מעקסיקע מיט אירע אימפּאָזאַנטע וואַנטגעמעלן און — ייִדישע שולן, וווּ די געוועזענע סטודענטן געדענקען אים נאָך עד־היום; און, סוף־כּל־סוף, די שטאָט ניו־יאָרק, וווּ ער האָט אַזוי פֿיל צוגעטראָגן צום ייִדישן לעבן. זיי זײַנען אַלע אַ טייל פֿון דער קאַנווע אויף וועלכער יאָני פֿײַן האָט געשאַפֿן זײַנע בילדער, לידער און ּפּראָזע.
ניט נאָר איז פֿײַן געווען אַ קינסטלער און אַ שרײַבער, נאָר ער איז אויך געווען אַ וווּנדערלעכער דערציילער. אין דעם פֿילם רעדט ער וועגן אַלע תּקופֿות אין זײַן לעבן מיט פֿאַרשטענדעניש, הומאָר און חכמה.
דער פֿילם איז אַ פֿרײַער שמועס צווישן דעם אינטערוויויִרער שבֿע צוקער און יאָני פֿײַן, באַרײַכערט מיט פֿאָטאָגראַפֿיעס, פֿײַנס קונסטווערק און מוזיק. דער אינטערוויו ווערט דורכגעפֿירט אין גאַנצן אויף ייִדיש מיט זייער פּינקטלעכע ענגלישע אונטערקעפּלעך.
ביאָגראַפֿיע
יאָני פֿײַן (1914—2013) איז פֿון די זעלטענע יחידים וואָס זײַן לעבנס־געשיכטע שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ קאַפּיטל ייִדישע געשיכטע. אַ געבוירענער אין קאַמעניץ, איז ער אין 1924, צו צען יאָר, פֿון דאָרטן אַוועק ווען דער טאַטע, אַ מענשעוויק, האָט געפֿירט די משפּחה צו ערשט קיין וואַרשע און דערנאָך קיין ווילנע כּדי צו אַנטלויפֿן פֿון מלחמה און פּאָליטישער אומרו. זינט דער יוגנט האָט פֿײַן זיך אויסגעדריקט סײַ דורך קונסט סײַ דורך שרײַבן. צו 16 יאָר איז ער אַרײַן אין בונד און שפּעטער, וווינענדיק אין וואַרשע, האָט ער געאַרבעט פֿאַרן בונד בײַם בויען אַ קעגנשטעל קעגן די דײַטשן און פּוילישע פֿאַשיסטן. זײַן שאַפֿן אין ביידע פֿאָרמען קאָנצענטרירט זיך אויף דער פּײַן און אומיושר פֿונעם צוואַנציקסטן יאָרהונדערט און וואַקסט אַרויס פֿון זײַנע טיפֿע פּערזענלעכע איבערצײַגונגען.
בשעת דער מלחמה האָט פֿײַן געפֿונען אַ מקום־מיקלט אויף זעקס יאָר אין שאַנכײַ, כינע, וווּ ער האָט געמאָלן און געשריבן פּאָעזיע. זײַן ערשטער באַנד, אַ תּליה אונטער די שטערן, איז אַרויס ערשט שפּעטער, אין 1947, אין מעקסיקע, נישט לאַנג נאָך דעם ווי ער האָט דאָרטן עמיגרירט. אין מעקסיקע האָט פֿײַן געאַרבעט ווי אַ לערער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור אין די אָרטיקע ייִדישע שולן. גלײַכצײַטיק האָט ער צוגעצויגן דעם אויפֿמערק פֿונעם באַרימטן קינסטלער דיעגאָ ריוועראַ וואָס האָט אַראַנזשירט אַן אויסשטעלונג פֿון זײַנע בילדער אין דעם פּרעסטיזשיקן „פּאַלאַסיאָ דע בעיאַס אַרטעס“. פֿײַנס וואַנטגעמעל געווידמעט די קרבנות פֿונעם חורבן געפֿינט זיך עד־היום אין דעם „פּאַנטעאָן איזרעאַליטאַ“ אין דער שטאָט מעקסיקע.
אין 1953 האָט פֿײַן זיך באַזעצט אין ניו־יאָרק און איז געוואָרן אַ פּראָפֿעסאָר פֿון קונסט אין האָפֿסטראַ־אוניווערסיטעט ביז ער האָט זיך פּענסיאָנירט אין 1983. אין ניו־יאָרק האָט ער אויך דערגרייכט גרויס חשיבֿות ווי אַ ייִדישער שרײַבער. אין 1983 האָט ער אַרויסגעגעבן אַ באַנד לידער, גוטע אורחים, און אין 2008 איז אַרויס אַ נײַער באַנד לידער, דער פֿינפֿטער זמן. אַ זאַמלונג דערציילונגען, ניו־יאָרקער אַדרעסן, איז אַרויס אין 1995. אין 1991 האָט מען אים צוגעטיילט די מאַנגער־פּרעמיע. פֿײַנס פּאָעזיע און פּראָזע האָבן זיך געדרוקט אין די וויכטיקסטע ייִדישע זשורנאַלן ווי די גאָלדענע קייט, אונדזער צײַט און די צוקונפֿט, פֿון וועלכן ער איז יאָרן לאַנג געווען דער רעדאַקטאָר.
פֿײַן איז אַ באמת מאָדערנער שרײַבער וואָס זײַן נטיה אָפּצוּווישן די גרענעצן צווישן פּאָעזיע און פּראָזע, חלום און רעאַליטעט, מאָלן און שרײַבן קומט שטאַרק צום אויסדרוק אין זײַן שאַפֿן.
כאָטש ער איז געווען אַ בונדיסט און אַ פֿרײַדענקער און נישט געקוקט אויף אַ סך טרויער אין זײַן לעבן איז ער געווען אַ בעל־בטחון און ־אָפּטימיזם וואָס האָט צום סוף פֿון זײַן לעבן פֿון דעסט וועגן געקענט זאָגן:
איך גלײב אַז דער קװאַל חלומט צו דערגרײכן דעם טײַך,
און דער טײַך דעם ים.
און איך גלײב אַז דאָס צעטראָטענע גרעזעלע
האָט ניט געגרינט אומזיסט,
אַזױ זיך סתּם.
איך גלײב אַז דער יאָ און דער נײן
װילן אײנער צום צװײטן דערגײן,
און אַז פֿרילינג,
װען ס’נעמט רעגענען
שמײכלט אַפֿילו אַ שטײן.
… און איך גלײב מיטן גאַנצן האַרצן,
כאָטש מײַן האַרץ איז פֿון לאַנג שױן צעשפּאָלטן
און פֿון שטײנער צונױפֿגעקלעפּט,
אַז דער מענטש, װאָס האָט צום לעבן געזאָגט „אַ דאַנק“,
האָט ניט אומזיסט געלעבט.
—- — פֿון „איך גלייב“, דער פֿינפֿטער זמן
אינטערװיויִרער און פּראָדוצירער
שבֿע צוקער איז דער אױספֿיר־סעקרעטאַר פֿון דער ייִדיש־ליגע און דער רעדאַקטאָר פֿון דער ליגעס זשורנאַל אויפֿן שוועל. זי האָט געלערנט און געהאַלטן רעפֿעראַטן וועגן דער ייִדישער שפּראַך און ליטעראַטור אויף פֿינף קאָנטינענטן און שוין אַ סך יאָרן אין דער אוריאל ווײַנרײַך־פּראָגראַם אין דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און קולטור בײַם ייִוואָ אין דער שטאָט ניו־יאָרק. זי איז דער מחבר פֿון די לערנביכלעך ייִדיש: אַן אַרײַנפֿיר: לשון, ליטעראַטור און קולטור, באַנד 1 און 2. איר טאַטע, מאיר צוקער, איז זעקס יאָר לאַנג געווען אַ פּליט אין שאַנכײַ מיט יאָני פֿײַנען.
רעזשיסאָר
דזשאַש װאַלעצקי
פּובליקיר־אינפֿאָרמאַציע
יאָני פֿײַן: מיט פּען און פּענדזל. דאָקומענטאַר. 75 מינוט. רעזשיסאָר: דזשאַש װאַלעצקי. אינטערװיויִרער און אױספֿיר־פּראָדוצירער: שבֿע צוקער. צו באַקומען אין דע־ווע־דע־פֿאָרמאַט (DVD). אַרױסגעגעבן פֿון דער ייִדיש־ליגע, 2018.
Yonia Fain:
With Pen and Paintbrush
We know of only a few artists who have been able to express with emotional intensity and sensitivity the tragedy they experienced. Yonia Fain is among these rare exceptions. Everything experienced by the artist in the days of suffering and flight which took him more than halfway around the world is contained in his paintings and drawings. His paintings have the swift force of their themes. And as life attacked and shook him, so he seems with his brush to attack the canvas.- — Diego Rivera
An extraordinary life story told by an extraordinary
man in beautiful, vivid language. I highly recommend this film.- — Evgeny Kissin
Film Description
Yonia Fain’s life embodied both the optimism and terror of his century. As he himself put it, he lived with history, with the great hopes and disappointments of his times. Life took him to many places: Kamenets-Podolsk, his birthplace, where he ran wild in the streets as a young boy during the civil war; Vilna with its artists, poets, Bundists and political demonstrations; foreign and exotic Shanghai which provided shelter during the Holocaust; Mexico City with its grand murals and — Yiddish schools where students still remember him; and finally, New York, where he contributed so richly to Jewish life. These are all a part of the canvas on which he created his pictures, poems and prose.
In addition to being an artist and a writer Fain was a consummate storyteller. In this film he discusses all of these periods with insight, humor and wit.
This film is an unscripted interview between Sheva Zucker and Yonia Fain, enhanced by photo stills, Fain’s artwork and music. The interview is conducted entirely in Yiddish with accurate and complete English subtitles.
Biography
Writer and painter Yonia Fain (1914-2013) is one of those unique figures whose life story encapsulates a piece of Jewish history. Born in Kamenetsk-Podolsk, he left it in 1924 at age 10 when his father, a Menshevik, took the family first to Warsaw and then to Vilna to escape war and political unrest. From his youth Fain has expressed himself as both an artist and a writer. As a young man living in Warsaw, he worked for the Jewish Labor Bund as it sought to build a resistance against the Germans and the fascist Poles. His work in both these mediums has been shaped by his deep personal and political commitments and focuses on the anguish and injustice of the 20th century.
During WWII Fain sought refuge in Shanghai, China, for six years, where he painted and wrote poetry. His first volume, A tlie unter di shtern (A Gallows under the Stars), came out shortly after he emigrated to Mexico in 1947. In Mexico he taught Yiddish literature and attracted the attention of the artist Diego Rivera, who arranged an exhibition of his paintings at the prestigious Palacio de Bellas Artes. Fain's mural dedicated to the victims of the Holocaust still graces the walls in the Pantheon Israelita in Mexico City.
In 1953 Fain moved to New York where he became a professor of art at Hofstra University until his retirement in 1983. He also achieved great prominence as a Yiddish writer, publishing two volumes of poetry, Gute orkhim (Good Guests, 1983) and Der finfter zman (The Fifth Season), as well as a collection of short stories, Nyu-yorker adresn (New York Addresses, 1995). In 1991 he won the coveted Manger Prize for Yiddish literature. He has published widely, both poetry and prose, in major Yiddish journals such as Di goldene keyt, Undzer tsayt and Di tsukunft, which he edited for many years.
Fain is a truly modern writer whose desire to erase the borders between poetry and prose, dream and reality, painting and writing is often powerfully represented in his work.
Although a Bundist and a freethinker and despite much sadness in his life, he was a man full of belief and optimism, a man, who at the end of the day could still say:
I believe that the spring dreams of reaching the river,
And the river the ocean.
And I believe that the trodden blade of grass
Has not grown green in vain,
For no reason whatsoever.
I believe that Yes and No
Want to reach each other,
And that in spring,
When it starts to rain
Even a stone smiles.
… And I believe with all my heart,
That although my heart has long been shattered
And pasted together with stones,
That the person who had said “Thank you” to life
Has not lived in vain.
-- — From “I Believe,” The Fifth Season, Trans. Sheva Zucker
Interviewer and Producer
Sheva Zucker is the executive director of the League for Yiddish and the editor of its magazine Afn Shvel. She has taught and lectured on Yiddish language and literature on five continents and, for many years, in the Uriel Weinreich Program in Yiddish Language, Literature and Culture sponsored by the YIVO Institute for Jewish Research in New York City. She is the author of the textbooks Yiddish: An Introduction to the Yiddish Language, Literature & Culture, I and II. Her father spent six years as a refugee in Shanghai with Yonia Fain.
Director
Josh Waletzky
Publication Information
Yonia Fain: With Pen and Paintbrush. Documentary. 75 minutes. Director: Joshua Waletzky. Interviewer and Executive Producer: Sheva Zucker. Available on DVD (disk). In Yiddish with English subtitles. A League for Yiddish Production, 2018.